عناصر غذایی مورد نیاز گیاه
گیاهان از نظر نگهداری و سرپا نگهداشتن و حفاظت ریشه، تأمین آب و مواد غذایی وابسته به خاک می باشند. با توجه به اینکه سبزیجات و صیفی جات گلخانه ای جهت حفظ کیفیت خود و زودرسی بایستی از رشد سریعی برخوردار باشند و از طرفی اکثراً دارای ریشه های سطحی و ضعیف هستند باید عناصر غذایی به وفور در اختیار آنها باشد. به عبارتی خاک بستر گلخانه باید یک خاک غنی همراه با قدرت نگهداری کافی باشد.
چون در تولیدات گلخانه ای زودرسی دارای اهمیت بالایی است معمولاً از بستر کشت لوم و لومی شنی (با بافت لوم و لومی شنی در فصل بعد آشنا خواهید شد) استفاده می شود. این خاک ها بخوبی تهویه می گردند اما از لحاظ نگهداری رطوبت و بخصوص مواد غذایی ضعیف می باشند که گلخانه دار باید این موضوع را مورد توجه قرار داده و مواد غذایی مورد نیاز گیاه را از طریق کود در اختیار گیاه قرار دهد.
با تجزیه بافت های گیاهی، 90 عنصر در گیاه دیده شده است. همه ی عناصر موجود در گیاه، به گیاه داده نمی شود. از این 90 عنصر، تعداد 16 عنصر ضروری است و باید در اختیار گیاه قرار گیرد.
تقسیم بندی عناصر غذایی مورد نیاز گیاه
مواد مورد نیاز گیاه را به 3 دسته تقسیم می نمایند:
دسته اول: عناصری که گیاه از طریق هوا و آب دریافت می کند:
- اکسیژن (O)
- هیدروژن (H)
- کربن (C)
گیاه، عناصر اکسیژن، هیدروژن و کربن را از طریق هوا و آب آبیاری جذب می کند. در واقع عناصر اکسیژن و هیدروژن را از طریق آب (H2O) و کربن را از طریق دی اکسیدکربن (CO2) موجود در هوا جذب می کند.
دسته دوم: عناصر پرمصرف گیاه (Macro Elements)
از این 16 عنصر، تعدادی از عناصر به میزان زیاد مورد نیاز گیاه می باشد. به این عناصر، عناصر پرمصرف گفته می شود که شامل عناصر زیر است:
- نیتروژن یا ازت (N)
- فسفر (P)
- پتاسیم یا پتاس (K)
- منیزیم (Mg)
- کلسیم (Ca)
- گوگرد (S)
دسته سوم: عناصر کم مصرف گیاه (Micro Elements)
این عناصر به میزان کمتر مورد نیاز گیاه می باشد که به این دسته، عناصر کم مصرف گفته می شود:
- آهن (Fe)
- روی (Zn)
- مس (Cu)
- کلر (Cl)
- بُر (B)
- مولیبدن (Mo)
- منگنز (Mn)
علاوه بر 16 عنصر بالا که برای گیاه ضروری می باشند، یکسری از عناصر برای گیاه مفید است، مثل سیلیس و کوبالت همچنین یکسری از عناصر برای گیاه مضر می باشند، مثل سرب و جیوه
میانگین میزان عناصر در گیاه
در تصویر زیر میانگین ترکیب عنصری گیاهان قابل مشاهده است:
توجه: گیاهان همه عناصر تغذیه ای خود را غیر از کربن، از محلول خاک جذب می کنند.
کمبود عناصر غذایی در گیاه
عدم رسیدگی به وضعیت تغذیه ای گیاه، عملکرد و کیفیت محصول را به میزان قابل توجهی کاهش داده و در نتیجه تولیدکننده متضرر می گردد. فهم قواعد تغذیه ای گیاهان و تشخیص علائم کمبود و بیشبود عناصر غذایی و استفاده از کودهای مناسب، کلید سودآوری محصول می باشد که بایستی رعایت شوند.
بطور کلی کمبود عناصر غذایی در گیاه، ناشی از موارد زیر است:
- کمبود واقعی عناصر غذایی گیاه
- کمبود دروغین عناصر غذایی گیاه
1- کمبود واقعی عناصر غذایی گیاه
در اینجا بصورت اختصار به روش های تعیین کمبود عناصر غذایی گیاه می پردازیم:
الف) آنالیز و تجزیه خاک
این آزمایش در آزمایشگاه های تجزیه آب و خاک بوسیله کارشناسان مجرب صورت می گیرد. بدین صورت که از خاک مزرعه یا باغ یا گلخانه نمونه گیری شده و با مراجعه به آزمایشگاه، اسیدیته، شوری و املاح محلول در خاک، میزان عناصر موجود درخاک تعیین می شود.
ب) آنالیز و تجزیه بافتهای گیاهی (برگ و دمبرگ):
این آزمایش وقتی گیاه در حال رشد است انجام می شود. این آزمایش برای تأیید اختلالات ظاهری مورد استفاده قرار می گیرد. با تجزیه برگ، میزان عناصر موجود درآن اندازه گیری می شود و با میزان طبیعی که بایستی در برگ وجود داشته باشد مقایسه می شود.
ج) تشخیص ظاهری از روی علائم
گیاهان با ایجاد علائم خاصی بر روی اندام های خود بخصوص برگ ها به کمبود عناصر مختلف عکس العمل نشان می دهند. این علائم می تواند بعنوان محکی برای تشخیص کمبود عناصر غذایی باشد اما نمی تواند معیار دقیقی برای تشخیص کمبود عناصر باشد، بعبارتی دیگر بعضی از عناصر کم مصرف علائمی شبیه به یکدیگر دارند و در مواردی نیز کمبود یک عنصر به صورت پنهان می باشد و هیچگونه علائم ظاهری بوجود نمی آورد ولی بر روی عملکرد نهایی گیاه تأثیر می گذارد.
2- کمبود دروغین عناصر غذایی گیاه
در این حالت ریشه گیاه بدلیل یکی از شرایط محیطی زیر، قادر به جذب مواد غذایی نمی باشد:
الف) سرد بودن خاک
بعنوان مثال، زمانی که خاک بیش از حد سرد باشد، عنصر پتاسیم جذب ریشه گیاه نمی شود.
ب) غرقابی بودن خاک
عناصر غذایی آهن، مس و کلسیم در خاک غرقابی جذب نمی شوند. همچنین بدلیل آبیاری پی در پی خاک، شرایط احیاء و اکسیداسیون در خاک را فعال نموده و عناصری مثل آهن و منگنز به خاطر اکسیده شدن غیر قابل جذب می گردند.
ج) PH نامناسب خاک
در خاکهای خیلی اسیدی، عنصر منگنز و روی و در خاکهای قلیایی، عنصر آهن، منیزیم و بُر جذب نمی شود.
د) اثر منفی عناصر غذایی روی یکدیگر
در این حالت حضور یک عنصر باعث عدم جذب عنصر دیگر می شود. بعنوان مثال حضور بیش از حد پتاسیم باعث کمبود منیزیم می شود و یا حضور بیش از حد ازت باعث رشد سبزینه ای گیاه شده و تعادل مصرف برخی عناصر مورد نیاز در گیاه را به هم میزند.
ه) شستشوی خاک
شستشوی خاک بویژه در خاک های سبک که باعث کمبود عناصر محلول در خاک مثل ازت و منیزیم می شود. در شرایط اسیدی خاک، این حلالیت برای آهن و کلسیم بروز کرده و شسته می شوند و در شرایط قلیایی شستشوی پتاسیم اتفاق می افتد.
انواع کودها
تغذیه گیاهان با کودها انجام می گیرد و بطورکلی به 3 دسته تقسیم می شوند:
- کودهای آلی (کودهای حیوانی و گیاهی)
- کودهای بیولوژیک یا زیستی
- کودهای معدنی یا شیمیایی
در ادامه این آموزش در مورد هر کدام از کودهای بالا، توضیح خواهیم داد.
- نوشته شده توسط امیر پهلوان صادق
- بازدید: 23752